Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık)

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMANLIK)

Kamu Denetçiliği Kurumu nedir?

Kamu Denetçiliği Kurumu, idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceleyen ve TBMM’ye bağlı olarak kurulmuş olan anayasal bir kurumdur.

Kamu Denetçiliği Kurumunun amacı ve görevi nedir?

Kamu Denetçiliği Kurumunun amacı ve görevi kamu hizmetlerinin işleyişinde bağımsız ve etkin bir şikâyet mekanizması oluşturmak suretiyle, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve önerilerde bulunmaktır.

Kamu Denetçiliği Kurumunun görev alanı nedir?

Kamu Denetçiliği Kurumu kamu kurumlarının her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına ilişkin şikâyetleri inceler.

Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler ile resen imzaladığı kararlar ve emirler, yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler, yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar, Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikteki faaliyetleri kurumun görev alanı dışındadır.

Kamu Denetçiliği Kurumuna kimler başvurabilir?

İdarelerin eylem ve işlemleri ile kamu görevlilerinin tutum ve davranışları sonucunda menfaatleri ihlal edilen herkes başvurabilir. Ancak, şikâyetin insan hakları, temel hak ve özgürlükler, kadın hakları, çocuk hakları ve kamuyu ilgilendiren genel konulara yönelik olması hâlinde menfaat ihlali şartı aranmaz.

Kamu Denetçiliği Kurumuna başvuru usulü nasıldır?

Şikâyet başvurusu Kurum tarafından haklı ve makul görülebilecek bir sebep olmadığı sürece Türkçe yapılır. Başvurular Kamu Denetçiliği Kurumunun internet sitesi üzerinden veya e-Devlet üzerinden yapılabilir. Valilik ve kaymakamlıklara dilekçe vermek, bir dilekçe yazıp Kuruma göndermek veya dilekçeyi bizzat Kuruma teslim etmek suretiyle de başvuru yapılabilir.

Şikâyet başvurusu neleri içermelidir?

Şikâyet başvurusu yaparken Kurumun hazırladığı başvuru formu da doldurulmalıdır. Bu formda şikayetçinin T.C. kimlik numarası, doğum tarihi, adresi, iletişim bilgileri gibi kişisel bilgileri istenmektedir. Bununla birlikte şikâyet edilen idare belirtilmeli, idareye yapılmış olan başvuruya ilişkin hususlar açıklanmalı ve şikâyetin konusu ile talebe ilişkin beyanlar sunulmalıdır.

Şikâyet başvurusu için herhangi bir ücret ödenir mi?

Kuruma yapılacak olan şikâyetler için herhangi bir ücret alınmaz.

Şikâyet başvurusu kanunî temsilci veya vekil aracılığıyla yapılabilir mi?

Şikâyet başvurusu, kanunî temsilci veya vekil tarafından da yapılabilir. Kanunî temsilci veya vekil aracılığıyla yapılan şikâyetlerde temsile veya vekâlete dair geçerli bir yetki belgesinin veya ispat belgesinin sunulması zorunludur.

Şikâyet başvurusu yapmadan önce nelere dikkat edilmelidir?

Kuruma başvuru yapmadan önce idari başvuru yollarının tüketilmiş olması gerekir. İdarenin tutum ve davranışına karşı idarî başvuru yollarının tüketilmesi şart değildir. Kurum, telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ihtimali bulunan hâllerde de idarî başvuru yolları tüketilmese dahi şikâyet başvurularını kabul edebilir.

Kuruma başvurmak dava yönünden hak kaybına neden olur mu?

Dava açma süresi içinde yapılan başvuru, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurduğu için dava yönünden bir hak kaybı olmamaktadır. Kuruma başvuru yapmak dava açma hakkını ortadan kaldırmaz fakat Kurum inceleme yaparken ayrıca dava açılması durumunda şikâyet başvurusu Kurum tarafından inceleme dışı bırakılabilir.

Kuruma yapılan başvurular nasıl incelenir?

Başvurular iki aşamada incelenir.

İlk aşama ön inceleme aşamasıdır. Bu aşamada yapılan başvurunun kurumun görev alanına girip girmediği, süresi içinde yapılıp yapılmadığı, idari başvuru yollarının tüketilip tüketilmediği, menfaat ihlalinin olup olmadığı, şikâyet başvurusunda olması gereken bilgilerin yer alıp almadığı gibi hususlar incelenir. Bu hususlar yönünden bir sorun olması halinde incelenemezlik kararı verilir. Sadece idari başvuru yolunun tüketilmemesi halinde başvuru hakkında ilgili idareye gönderme kararı verilir.

İkinci aşama inceleme ve araştırma aşamasıdır. Ön inceleme yönünden herhangi bir sorunu olmayan başvurular için bu aşamaya geçilir. Bu aşamada şikâyet ile ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarından bilgi ve belge istenebilir. Başvuruyla ilgili olarak tanık dinlenebilir ve bilirkişi görevlendirilebilir. Kurum, inceleme ve araştırma devam ederken tarafları dostane çözüme davet edebilir.

Kurumun verebileceği karar türleri nelerdir?

Kamu Denetçiliği Kurumu, inceleme ve araştırma sonucunda tavsiye kararı, ret kararı, dostane çözüm kararı veya karar verilmesine yer olmadığına dair karar verir.

Tavsiye kararı: Şikâyetin yerinde olduğu kanaatine varılması halinde verilir. Bu karar ile idareye hatalı davrandığını kabul etmesi, zararı tazmin etmesi, işlemi değiştirmesi veya kaldırması, tedbir alınması gibi tavsiyelerde bulunulur.

Ret kararı: Şikâyetin yerinde olmadığı kanaatine ulaşılması halinde verilir.

Dostane Çözüm Kararı: Tarafların kendi aralarında anlaşmaları sonucunda verilen karardır. Kurum da inceleme ve araştırma yaparken taraflara dostane çözüm önerebilir.

Karar Verilmesine Yer Olmadığına Dair Karar: Şikayetçi gerçek kişi ise ölmesi, tüzel kişi ise tüzel kişiliğinin sona ermesi, şikayetçinin başvurusundan vazgeçmesi, inceleme ve araştırma devam ederken dava açılması hallerinde verilen karardır.

Kuruma yapılan başvurular ne kadar sürede karara bağlanır?

Kamu Denetçiliği Kurumuna yapılan başvurular en geç 6 ay içinde sonuçlandırılır.

Kurumun verdiği kararların etkisi ne düzeydedir? Denetimi var mıdır?

Her ne kadar Kamu Denetçiliği Kurumunun vermiş olduğu kararlar tavsiye niteliğinde olsa da bu kararların uygulanıp uygulanmadığı Kurum tarafından bizzat takip edilir. Kamu Denetçiliği Kurumu tarafından her yıl hazırlanan raporda tavsiye kararlarına uymayan idareler Türkiye Büyük Millet Meclisi Dilekçe Komisyonu ile İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyelerinden oluşan Karma Komisyona bildirilir. Komisyon da tavsiye kararlarına uymayan idareleri huzuruna çağırarak kararlara uymama gerekçelerini açıklamalarını ister.

Kamu Denetçiliği Kurumunun hazırlamış olduğu 2022 yılı raporuna göre tavsiye kararlarına uyma oranı da %80 civarındadır.